Περί αχαριστίας παλιόφιλων πολιτικών συντρόφων

Η αγνωμοσύνη (αχαριστία) οφείλεται κυρίως στη φιλαυτία με την οποία ο αγνώμων κρατεί μία εχθρική στάση απέναντι στον ευεργέτη του, μη θέλοντας να παραδεχθεί ότι δεν μπορούσε να υπερβεί τις αντίξοές του συνθήκες με μόνες τις δικές του δυνάμεις.
Συνήθως δε, οι αχάριστοι είτε δείχνουν αμέσως μία μικρή ή τυπική ευγνωμοσύνη, παύοντας πλέον στο εξής να θυμούνται το καλό, είτε εμφανίζονται υποκριτικά απέναντι των ευεργετών τους πάντοτε ως υπόχρεοι, κινούμενοι όμως από συμφέρον: «φοβού τούς υπό σού ευεργετηθέντας, τύπτουσι πρώτοι». Πολύ συχνά δε οι άνθρωποι μέσω τής έκφρασης ευγνωμοσύνης υποκρύπτουν τον μυστικό πόθο να επιτύχουν πρόσθετες ή/και μεγαλύτερες ευεργεσίες. Έτσι, η ευγνωμοσύνη καταντά τελικώς κολακεία και εκμετάλλευση. Η αγνωμοσύνη (ή αχαριστία), ως αντίθετο της ευγνωμοσύνης, μαρτυρεί αγενή ψυχή και ποταπό φρόνημα: «Ο γαρ περί τον ευεργέτην αχάριστος, τι άν γένοιτο ποτέ περί τούς άλλους;», ερωτά ο ιερός Ιωάννης Χρυσόστομος. Οι αγνώμονες θεωρούνται και από αυτά τα ζώα κατώτεροι, αφού μερικά από αυτά, όπως τα άλογα, τα βόδια, οι γάτες, τα πουλιά, τα σκυλιά, οι κότες, τα λιοντάρια, οι ελέφαντες κ.ά., εκδηλώνουν την ευγνωμοσύνη τους προς τον άνθρωπο κατά τρόπο συγκινητικό. Η προκλητική αχαριστία ή/και η προσβολή προς τους ευεργέτες προκαλεί σε αυτούς δικαιολογημένη αγανάκτηση, θυμό και πολύ μεγάλη στενοχώρια. Έπειτα, οι αγνώμονες όχι μόνο επιδεικνύουν κακό παράδειγμα γενικώς, αλλά και απογοητεύουν όσους προτίθενται να ευεργετήσουν. Επομένως, η αγνωμοσύνη είναι αυτόχρημα αντικοινωνικό φαινόμενο.
Αντίθετα, με την ευγνωμοσύνη αναπτύσσονται δεσμοί οικογενειακοί, ακόμα δε και διεθνικοί. Ομοίως, η αγνωμοσύνη αποτελεί και αντίθεη εκδήλωση: «ος αποδίδωσι κακά αντί αγαθών, ου κινηθήσεται κακά εκ του οίκου αυτού». Τα ως άνω αίτια αυτά τής αγνωμοσύνης κινούνται μέσα σε ένα γενικότερο ηθικο-κοινωνικό κλίμα που δέχεται ότι το να ευγνωμονεί κανείς συνιστά γνώρισμα ανθρώπου δουλόφρονα και υποτελή, αφού η άσκηση της αρετής, κατά τούς Αρχαίους Έλληνες, «ουκ εις χάριν, αλλ’ εις οφείλημα γίγνεται», η δε ευεργεσία σπανίως ασκείται ανιδιοτελώς. Το κλίμα αυτό ενισχύθηκε στην εποχή μας με τη χειραφέτηση του σύγχρονου ανθρώπου, έτσι ώστε άνθρωπος να λογίζεται πλέον «ένα δημιούργημα με δυο πόδια και καθόλου αίσθηση ευγνωμοσύνης», όπως γράφει ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Κατά τον Ξενοφώντα, οι αρχαίοι Πέρσες δίκαζαν την αχαριστία, κολάζοντας μάλιστα τους αχάριστους. Επίσης, οι Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι και ρήτορες (Πλούταρχος, Κλεόβουλος, Δημοσθένης κ.ά.) έψεξαν με διάφορους τρόπους τούς αγνώμονες.

Σπύρος Κουνάδης

Related Posts

LEAVE A COMMENT

Make sure you enter the(*) required information where indicated. HTML code is not allowed